lâ-illâ: Ezan Çağrısının Mânâ Buudu

Ezan: insanoğlunu, sıfatını taşıdığı yaratılmışların en şereflisi olan "insan" seviyesine yükseltmek isteyen İlâhî, hak bir çağrının en son ve en mükemmel sadâsıdır. Ezan, ism-i şerif-i Muhammedî üzre nev'i beşeri huzuruna çağıran bir nur dalgasıdır.

Allahu Ekber!
Allahu Ekber!
Allahu Ekber!
Allahu Ekber!

Ezan çağrısı "Allahu Ekber" ile başlar ve bu başlangıç hitabı dört defa arka arkaya kulaklarda yankılanır. Allah'ın büyük olduğu dört ufka ilan edilir.

Allah Allah, büyük olan mutlak ve tek varlıktır. Herkes, her şey, her kıymet, her mahiyet küçüktür. Büyük olan yalnız O'dur. Bütün hacimler, bütün ağırlıklar, bütün kuvvetler, bütün kıymetler, bütün hadiseler ve durumlar, bütün mânâlar Celâl-i İlâhî'nin yanında silinir büyüklük yalnız Allah'a aittir.

"Allahu Ekber" demek olan bu tekbir, aynı zamanda, gerçek hürriyetin hem kaynağı, hem de ifadesi olarak insanın her türlü kölelik ve esaretten kurtuluş beyannâmesidir. İnsan Allah'ın (en) büyüklüğünü kabul ederek, hem başka fânilerin hem de kendi ihtiraslarının esiri olmaktan kurtulur.

Eşhedu en lâ ilâhe ilallah

Düşündüm, anladım, kalbimle kabullendim ve dilimle ifade ediyorum ki: Allah'tan başka ilah, güç, kanun koyucu ve kendisine kulluk edilecek bir başkası yokturç

Şehadet ediyorum ki, O'ndan başka kainat sistemini elinde tutan yoktur. İçimde putlaştırdıklarımı "lâ" (hayır) deyip inkar ederek, kalbimi, bedenimi, ruhumu ve düşüncelerimi "illallah" diyerek Rabbimin emrine veriyorum. O'ndan başkasını güç tanımaya vesile olacak her şeye "lâ" deyip kenara itiyor, O'nu tek ve biricik hakim tanıyarak "illallah" diye bağlanıyorum.

Allah (cc), büyüklüğü ile hiç kimsenin ibadetine muhtaç olmadığı halde, ibadet olunmaya O'ndan başka kimsenin hakkı olmadığına ve lâyık da olmadığına şehadet ederim.

Eşhedu enne Muhammeden Resulullah

Yine düşündüm, anladım, kalbimle kabullendim ve dilimle ifade ediyorum ki; Hz. Muhammed (sav) Allah'ın mesajlarını bize ulaştıran en son Resulüdür. Yani inandığım Allah'ı bana tanıtan, öğreten, sevdiren ve O'nun emirlerini, kanunlarını bizzat yaşayarak gösteren insanlığın iftihar tablosu Hz. Muhammed'dir (sav).

Rabbe lâyık iibadeti, elçisi Hz. Muhammed'in (sav) getirdiğine şehadet ederim. Hz. Muhammed'in, O'nun gönderdiği peygamberi, elçisi olduğuna, Allah'a ancak O'nun bildirip gösterdiği ibadetlerin yaraşır olduğuna şehadet eder, inanırım.

Hayye'ala's-salâh

Haydi namaza! Haydi ibadete! Haydi huzura! Haydi bütün beşerî "izm"lerden, sistemlerden, akımlardan, ekollerden sıyrılarak gerçek kulluğa, kulluktaki hürlüğe! Haydi secdeye! Kalbimizi, beynimizibeşerî bütün çirkinliklerden fuzuliyatlardan arındırıp alnızımı tevazu içinde yaratılış maddemiz aslımız olan toprağa koyarak secde etmeye! Secde ederek hür olmaya, şahsiyet bulmaya, varoluş hikmetinin sırrını ortaya koymaya!

Hayye'ala'l-felâh

Haydi kurtuluşa! Haydi insanlığın kurtuluş mücadelesine! Haydi namazla kurtuluşa; namazla duruluşa, arınışa, yakarışa ve dirilişe!...

Allahu Ekber

"Ekber" olan yani "gerçek en büyük" olan sadece ve sadece O'dur. Diğer "en büyük"ler fânidir, geçicidir, zavallıdır. Tek hâkim, uyulacak, meded dilenecek tek merci O'dur.

Lâ ilâhe illallah!

Allah'tan başka ilah, güç, kanun koyucu ve kendisine kulluk edilecek bir başkası yoktur. Bütün korkulardan endişelerden, sıkıntılardan arınmak için sadece O'na, O'nun hakimiyetine evet! O'nun dışındakilere hayır!

İbrahim Refik

Ezan çağrısının mana boyutunu genel itibariyle bir çoğumuz ayrıntılı düşünmeyiz. Ezan okunur, vakit girmiştir, namaz kılmak gereklidir. Mutlaka en büyük mânâ budur. Ancak diğer mânâları da bilmek gerekmez mi? İbrahim Refik "Edeb ya Hû" kitabında ayrıntılı bir şekilde bu mânâları anlatmış. Arapça bilmediğimiz için dinî birçok şeyi anlamadığımız gibi ezan-ı Muhammedî'yi de anlamıyoruz. Ezan ise bize, beş vakit, beş farklı makamla, beş farklı muştu verir. Bu mânâyı idrak ettiğimiz takdirde ezan bize özündeki muştuyu fısıldar. Bunun için bu yazı belki vesile olur diye alıntılamak istedim. Bir de bir nev'i kitap tanıtımı olur diye düşündüm. Kitap, kısa kısa kıssa ve denemelerden oluşuyor. Ecdâdımızdan bugünümüze edeb konusunu işliyor. Edeb ile ilgili fevkalede örnek teşkil edecek hikeyler barındırıyor. İnşaAllah takvayı bir parça ilerletmek için bir adımda bu kitap olur bu yüzden tavsiye olunur.

(Aynı zamanda blog ismimiz lâ ve illâ nın manasını içinde barından bir yazı olduğunu gördüm. Lâ (ben) ve illâ (sevgili dost) bu şekilde bu hatır ile bir araya gelmişti. Bu yüzden sanırım yazı daha bir fazla etkiledi beni :))